Corpus liberum

Een corpus liberum is een los stukje kraakbeen of botweefsel dat vrij door het gewricht zwerft. In de volksmond wordt dit ook wel een 'gewrichtsmuis' genoemd. Hierdoor kan het voorkomen dat gewrichten niet meer goed kunnen bewegen.

Omdat kraakbeenweefsel gevoed wordt vanuit de gewrichtsvloeistof (synovia), kan een los zwervend stukje kraakbeen met de tijd groter groeien.

Beschrijving van de aandoening

Een corpus liberum kan de normale bewegingen van een gewricht belemmeren waardoor het gewricht bijvoorbeeld ‘op slot kan schieten’. Bewegen wordt dan (tijdelijk) geblokkeerd. In principe kan in elk gewricht een corpus liberum voorkomen, maar het vaakst worden ze gezien in de knie en de elleboog.
Oorzaak en ontstaanswijze

Een corpus liberum kan op elke leeftijd voorkomen, maar vaak liggen hier verschillende oorzaken aan ten grondslag. Bij kinderen kan het ontstaan door een slechte doorbloeding van het bot waardoor een stukje bot met kraakbeen afbreekt (osteochondritis dissecans).

Bij ouderen zien we vaak dat het corpus liberum een gevolg is van artrose. Bij deze aandoening verslechterd de conditie van het kraakbeen en kunnen er stukjes loslaten.

Soms is het los zwervend stukje bot- of kraakbeenweefsel het gevolg van een breuk (fractuur) na een ongeval. Dit kan op alle leeftijden voorkomen.
Klachten en verschijnselen

Een corpus liberum hoeft niet altijd klachten te geven, maar men kan last hebben van slotklachten. Dit betekent dat het gewricht opeens blokkeert. Men voelt vaak iets verschieten in het gewricht wanneer het losse stukje onder druk opzij wordt geduwd.

De klachten kunnen op verschillende plaatsen in het gewricht gevoeld worden omdat het los zwervend stukje weefsel zich in het gewricht kan verplaatsen. Soms lijkt het probleem opeens verholpen, omdat het corpus liberum dan op een plek zit waar het geen klachten geeft. Helaas duiken de klachten dan vaak op een ander moment toch weer op.

Het risico bestaat dat het losse stukje weefsel schade veroorzaakt aan het gewricht. Wanneer het corpus liberum zorgt voor een ontstekingsreactie in het gewricht, dan kan de patiënt te maken krijgen met een rood, warm, gezwollen en pijnlijk gewricht.
Diagnose

De diagnose wordt over het algemeen gesteld aan de hand van het verhaal dat de patiënt vertelt. Op een röntgenfoto of MRI-scan is het corpus liberum vaak goed te herkennen.
Behandeling

Een corpus liberum wordt in de meeste gevallen met een kijkoperatie (artroscopie) verwijderd. Hierdoor wordt verdere schade van het gewricht voorkomen.

Wanneer het gaat om een groter stukje bot met kraakbeen dat is afgebroken (bijvoorbeeld bij osteochondritis dissecans) dan wordt vaak geprobeerd het stukje weer terug op zijn plaats te zetten.

Over het algemeen zullen klachten verdwenen zijn na een operatie wanneer het losse stukje weg is gehaald en er verder weinig bijkomende schade is.